Κοιλοποδία: Συμπτώματα και επιπλοκές

H κοιλοποδία είναι η κατάσταση στην οποία η ποδική καμάρα (το τόξο στο έσω χείλος του πέλματος) είναι ιδιαίτερα υψηλή. Η κοιλοποδία είναι η αντίθετη κατάσταση από την πλατυποδία στην οποία η καμάρα του ποδιού είναι αποπλατυσμένη ή απουσιάζει εντελώς. Στην κοιλοποδία η ποδική καμάρα παραμένει υψηλή ακόμα και όταν στεκόμαστε όρθιοι.

Στην κοιλοποδία το πόδι είναι σε κάμψη προς τα κάτω και είναι σπανιότερη κατάσταση από την πλατυποδία. Οι μηχανισμοί με τους οποίους δημιουργείται η κοιλοποδία δεν είναι επακριβώς γνωστοί και οι περισσότερες θεωρίες υποστηρίζουν ότι προκύπτει από ανισσοροπία στην δράση των μυών του άκρου ποδιού και/ή των μυών της γαστροκνημίας (γάμπας).

Σε αντίθεση με την πλατυποδία, η κοιλοποδία έχει μελετηθεί πολύ λιγότερο. Η κοιλοποδία συνοδεύεται συχνά από κάμψη προς τα κάτω του πρώτου μεταταρσίου οστού, ραχιαία (προς τα πάνω) σύγκαμψη των δακτύλων του ποδιού (όρος που συχνά αναφέρεται σαν γαμψονυχία) και προβολή προς τα πάνω του πρώτου δακτύλου του ποδιού, παρεκτόπιση της πτέρνας προς τα έξω και ρίκνωση της πελματιαίας απονεύρωσης. Στην κοιλοποδία η ποδική καμάρα ανυψώνεται λόγω ανωμαλιών στο πρόσθιο, μέσο και οπίσθιο τμήμα του άκρου ποδός ή σε συνδυασμό τους. Η ψηλή ποδική καμάρα αλλάζει την βιο-μηχανική του ποδιού και προκαλεί παραμόρφωση του σε όλα τα επίπεδα στο χώρο.

Επιδημιολογία

Με βάση παλαιότερες μελέτες η συχνότητα της κοιλοποδίας ανέρχονταν στο 2-29% των ενηλίκων. Νεότερες μελέτες σε μεγάλο δείγμα πληθυσμού αναφέρουν ότι παρατηρείται στο 10% περίπου (8-15%) του γενικού πληθυσμού. Σήμερα επίσης θεωρείται ότι αρκετές περιπτώσεις κοιλοποδίας δεν αναγνωρίζονται και διαγιγνώσκονται ποτέ.

Αιτιολογία

Η κοιλοποδία μπορεί να είναι ιδιοπαθής, άγνωστης δηλαδή αιτιολογίας, ή μπορεί να οφείλεται σε άλλα νοσήματα. Σήμερα δεν είναι ξεκάθαρη η συχνότητα της ιδιοπαθούς κοιλοποδίας και σε διάφορες μελέτες αναφέρεται ότι αυτή αποτελεί το 20-80% του συνόλου των περιπτώσεων.

Πιθανές άλλες αιτίες κοιλοποδίας είναι:

1. Κατάγματα της πτέρνας ή των οστών του ταρσού που έχουν επουλωθεί σε λάθος θέση
2. Εγκαύματα των ποδιών
3. Νευρομυϊκές ασθένειες. Παλαιότερα η πολιομυελίτιδα ήταν το συχνότερο νόσημα που προκαλούσε κοιλοποδία.

Διάφορες παθήσεις των μυών και νεύρων όπως η εγκεφαλική παράλυση, η νόσος Charcot-Marie-Tooth, η μυϊκή δυστροφία, οι διάφορες πολυνευροπάθειες, και οι όγκοι της σπονδυλικής στήλης προκαλούν διαταραχές στην λειτουργία των μυών του ποδιού επηρεάζοντας την ισορροπία μεταξύ τους δημιουργώντας κοιλοποδία. Στις περιπτώσεις που η κοιλοποδία εμφανίζεται απότομα σε έναν ασθενή και στο ένα πόδι θα πρέπει να εξετάζεται η σπονδυλική στήλη γιατί υπάρχει πιθανότητα να οφείλεται σε όγκο της σπονδυλικής στήλης. Στις περιπτώσεις που εμφανίζεται και στα δύο πόδια σε άτομα ηλικίας 20-40 ετών οφείλεται σε ποσοστό 50% στη νόσο Charcot-Marie-Tooth που είναι μία κληρονομική νόσος των περιφερικών νεύρων που επίσης χαρακτηρίζεται από λεπτές γάμπες, παρεκτόπιση της πτέρνας, γαμψοδακτυλία και μειωμένη αισθητικότητα στα πόδια. Η νόσος συνήθως έχει προσβάλει και άλλα μέλη στην οικογένεια και σε κάποιες περιπτώσεις η κοιλοποδία μπορεί να είναι η μόνη εκδήλωση της.

Κοιλοποδία: Συμπτώματα και επιπλοκές

Τα συμπτώματα της κοιλοποδίας ποικίλλουν και εξαρτώνται από τον βαθμό της ανατομικής παραμόρφωσης και την αιτιολογία της. Στις περιπτώσεις που οφείλεται σε άλλη ασθένεια συνυπάρχουν και τα συμπτώματα της ασθένειας που την προκαλεί. Γενικά τα συμπτώματα οφείλονται στην αυξημένη πίεση σε διάφορα σημεία των ποδιών.

Οι ασθενείς παρουσιάζουν συχνά πόνο το έξω μέρος των πελμάτων που είναι πιο έντονος κατά την βάδιση ή την μεταφορά βαρών. Ο πόνος μπορεί να εντοπίζεται στις κεφαλές των μεταταρσίων οστών που λόγω της υψηλής ποδικής καμάρας δέχονται μεγαλύτερες δυνάμεις και η μεταταρσαλγία είναι συχνή. Στις περιπτώσεις μεταταρσαλγίας υπάρχουν επίσης τύλοι (κάλοι), συχνά ιδιαίτερα μεγάλοι και επώδυνοι, στα σημεία αυξημένης πίεσης πάνω από τις κεφαλές των μεταταρσίων οστών. Η αστάθεια της άρθρωσης του αστραγάλου είναι επίσης συχνή και αυτό προκαλεί συχνά διαστρέμματα και αυξάνει τον κίνδυνο πτώσεων.

Οι ασθενείς αναφέρουν συχνά πόνο στα δάκτυλα των ποδιών από κακή εφαρμογή των υποδημάτων λόγω της γαμψονυχίας. Πολύ συχνά συνυπάρχει τενοντοπάθεια του περονιαίου και του αχίλλειου τένοντα λόγω της υπερβολικής φόρτισης τους. Ο αχίλλειος τένοντας είναι συνήθως ρικνωμένος και συχνά αναφέρεται πόνος στα σησαμοειδή οστά στην βάση των δύο πρώτων δακτύλων λόγω της υπερβολικής φόρτισης τους.

Πόνος στο πέλμα λόγω φλεγμονής της πελματιαίας απονεύρωσης (πελματιαία απονευρωσίτιδα) είναι επίσης συχνός ενώ σε κάποιες περιπτώσεις παρατηρείται και πτώση του ποδιού. Σε αρκετούς ασθενείς με κοιλοποδία αναπτύσσεται επίσης πρόωρα αρθρίτιδα στα οστά του ποδιού.

Πόνος στις γάμπες, στα γόνατα και στην μέση είναι επίσης συχνός όπως και εύκολη κόπωση και αρκετοί ασθενείς αναφέρουν συχνές πτώσεις.

Τα συμπτώματα μπορεί να είναι ήπια ή να απουσιάζουν στις περιπτώσεις που η ποδική καμάρα διατηρεί την ελαστικότητα της και είναι κατά κανόνα εντονότερα όταν υπάρχει δυσκαμψία.

Διάγνωση

Η διάγνωση της κοιλοποδίας γίνεται από τον ειδικό ορθοπεδικό με βάση την κλινική εξέταση. Η παρακολούθηση του τρόπου της βάδισης είναι επίσης σημαντική. Ο ειδικός καθορίζει με τον τρόπο αυτό την έκταση των ανωμαλιών και την ύπαρξη ή όχι δυσκαμψίας στις αρθρώσεις του άκρου ποδός και στη ποδική καμάρα. Λεπτομερής νευρολογική εξέταση ειδικά των κάτω άκρων είναι επίσης απαραίτητη και αποκαλύπτει την πιθανή ύπαρξη νευρολογικής ή μυϊκής νόσου που μπορεί να προκαλεί την κοιλοποδία. Η ύπαρξη αισθητικών διαταραχών υποδηλώνει νόσο Charcot-Marie-Tooth.

Οι ακτινογραφίες των άκρων ποδιών σε όρθια θέση επιτρέπουν την αξιολόγηση του βαθμού της κοιλοποδίας και αποκαλύπτουν πιθανή αρθρίτιδα στα οστά του ποδιού όπως και παρεκτόπιση της πτέρνας. Στις περιπτώσεις που η κοιλοποδία εμφανίζεται στο ένα πόδι όπως και μετά από τραυματισμούς απαιτείται και μαγνητική τομογραφία της σπονδυλικής στήλης για την ανάδειξη όγκων της σπονδυλικής στήλης και τραυματισμών της. Περισσότερο εξειδικευμένες εξετάσεις όπως ηλεκτρομυογράφημα χρειάζονται στις περιπτώσεις νόσου Charcot-Marie-Tooth.

Θεραπεία

Η θεραπεία της κοιλοποδίας είναι συντηρητική και χειρουργική. Όλες οι θεραπείες στην κοιλοποδία στοχεύουν στην αποκατάσταση της μηχανικής του ποδιού και στην αύξηση της επιφάνειας βάδισης.

Η χρήση ενθεμάτων (πάτων) στα υποδήματα είναι αποτελεσματική σε μεγάλο ποσοστό ασθενών μειώνοντας σημαντικά τον πόνο. Το πελματογράφημα επιτρέπει την ακριβή και ειδική για κάθε ασθενή επιλογή των ενθεμάτων. Η εφαρμογή των κατάλληλων ενθεμάτων αυξάνει την επιφάνεια βάδισης και αποφορτίζει τις κεφαλές των μεταταρσίων. Οι κατάλληλα σχεδιασμένοι διορθωτικοί πάτοι περιορίζουν επίσης τον υπερβολικό υπτιασμό του άκρου ποδός και την αστάθεια της άρθρωσης του αστραγάλου. Σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να απαιτηθούν επίσης ειδικά ορθωτικά υποδήματα. Η εφαρμογή κηδεμόνων στις περιπτώσεις πτώσης του ποδιού είναι επίσης βοηθητική και βελτιώνει την βάδιση.

Η φυσιοθεραπεία με ασκήσεις διάτασης των τεταμένων μυών και ασκήσεις ενδυνάμωσης των εξασθενημένων μυών, η αφαίρεση των τύλων, και οι ασκήσεις βελτίωσης της ισορροπίας είναι επίσης βοηθητικές.

Η χειρουργική θεραπεία εφαρμόζεται στις περιπτώσεις με σοβαρή κοιλοποδία που συνοδεύεται από έντονα συμπτώματα και κυρίως πόνο.